Jednym z największych wyzwań w oferowaniu Klientom ekologicznych aplikacji reklamowych lub opakowaniowych, są próby uświadomienia, że biotworzywa – materiały które w naturalny sposób biodegradują się lub kompostują w środowisku naturalnym, są lepszą opcją niż papier i tektura. Ostatecznie w większości przypadków udaje się ich przekonać do ekologiczności bioplastików, ale alternatywne projekty oparte o tekturę lub papier zazwyczaj wygrywają niższą ceną – mimo że są gorsze lub mniej wydajne pod względem geometrii czy wymiarów.
Tymczasem to podejście jest już na starcie niewłaściwe – wbrew powszechnie panującym wyobrażeniom, papier lub tektura są mało ekologiczne i w ogóle nie powinny być brane pod uwagę do jakiegokolwiek poważnego porównania.
Każdy człowiek podświadomie postrzega papier jako surowiec ekologiczny, ponieważ jest wytwarzany z celulozy – naturalnego polimeru, który jest głównym składnikiem ścian komórkowych roślin. Większość papieru jest produkowana z drzew, chociaż niektóre gatunki papieru mogą być produkowane z innych rodzajów roślin, takich jak bambus czy konopie. To powinno rozwiązywać sprawę, prawda? Jednakże mało kto zdaje sobie sprawę z tego jaki koszt należy ponieść aby go wyprodukować? Do stworzenia 1 tony papieru potrzeba ok. 24 drzew, które muszą zostać wycięte i przetworzone w skomplikowanym procesie, który zużywa dodatkowo olbrzymie ilości wody, która zostaje bezpowrotnie zanieczyszczona stosowanymi środkami chemicznymi.
Jak wygląda produkcja papieru?
Tak wygląda podstawowy proces produkcji papieru:
- zbieranie surowców: drzewa są ścinane i przewożone do fabryki papieru; najczęściej stosowanymi drzewami są sosny i eukaliptusy, które mają wysoką zawartość celulozy
- „pulping”: drzewa są przekształcane w pulpę, czyli miazgę; osiąga się to przez gotowanie drewna w roztworze wodorotlenku sodu i siarczynu sodu, co rozpuszcza ligninę – substancję klejącą komórki drzewa razem, pozostawiając samą celulozę
- „bielienie”: pulpa jest następnie wybielana za pomocą chloru lub substancji utleniających, aby usunąć wszelkie pozostałe zanieczyszczenia i nadać papierowi jego charakterystyczną biel
- formowanie i suszenie: pulpa jest rozpryskiwana na dużym ekranie w celu formowania arkusza papieru; woda jest usuwana przez ściskanie i suszenie, pozostawiając tylko cienki arkusz papieru
- wykończenie: gotowy papier w formie roli lub arkuszy może być dodatkowo prasowany i wygładzany w celu poprawienia jego wyglądu i jakości powierzchni; może być również powleczony specjalnymi chemikaliami, aby nadać mu dodatkowe właściwości, takie jak odporność na wilgoć.
Wiedząc jak powstaje papier, spójrzmy jak przekłada się to na zużycie energii, czyli tzw. „ślad węglowy”? Przykładowo, produkcja „eklologicznej” torby papierowej wymaga użycia ponad czterokrotnie więcej energii niż w przypadku „nieekologicznej” torby plastikowej. Chemikalia używane do produkcji papieru są toksyczne i przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza. Zanieczyszczają również cieki wodne – rzeki i jeziora, a toksyczność tych chemikaliów utrzymuje się przez długi czas tworząc szkodliwe osady. Te z kolei przenoszą się na rośliny i zwierzęta, wchodząc do długiego łańcucha pokarmowego, na końcu którego zawsze stoi człowiek.
Torby papierowe wytwarzają 70% więcej zanieczyszczeń powietrza i 50% więcej zanieczyszczeń wody niż produkcja toreb plastikowych. W 2005 roku rząd Szkocji opublikował ocenę wpływu na środowisko, zawierającą porównania między produkcją lekkiej torby plastikowej a torby papierowej:
| Wskaźnik oddziaływania na środowisko | Plastikowa torba HDPE | Papierowa torba |
|---|---|---|
| Zużycie nieodnawialnej energii pierwotnej | 1.0 | 1.1 |
| Zużycie wody | 1.0 | 4.0 |
| Zmiany klimatu (emisja gazów cieplarnianych) | 1.0 | 3.3 |
| Zakwaszenie atmosfery | 1.0 | 1.9 |
| Jakość powietrza (tworzenie się ozonu w warstwie przyziemnej) | 1.0 | 1.3 |
| Eutrofizacja wód (zakwity glonów, martwe strefy, śnięcie ryb) | 1.0 | 14.0 |
| Produkcja odpadów stałych | 1.0 | 2.7 |
| Zaśmiecanie | 1.0 | 0.2 |
Jak wynika z powyższej tabeli, papier ma większy negatywny wpływ na środowisko prawie w każdej kategorii. Zwolennicy papieru argumentują, że torby papierowe są mimo to i tak bardziej ekologiczne, ponieważ w 100% nadające się do recyklingu. Aby to jednak osiągnąć, torba papierowa musiałaby być używana co najmniej 3 razy żeby zrównoważyć wpływ jej wyprodukowania na środowisko naturalne. Torby papierowe nie są jednak wystarczająco trwałe, aby można je było używać aż 3 razy i najczęściej kończą swój żywot już przy pierwszym użyciu. Dodatkowo są cięższe, mniej wytrzymałe i nie nadają się do używania w deszczu czy wysokiej wilgoci. W konsekwencji ich użyciu rośnie, a co za tym idzie – szybciej trafiają do śmieci. Nawet jeśli przechodzą potem proces recyclingu, to nie hamuje to wzrostu ich produkcji – która jak zostało to już wykazane, pochłania więcej energii.
Produkcja papieru ma również inne konsekwencje. Z uwagi na to, że papier jest cięższy niż plastik, jego transport jest droższy i generuje więcej zanieczyszczeń. Według dokumentu opublikowanego w 2011 r. przez Zgromadzenie Irlandii Północnej, na jedną ciężarówkę załadowaną torbami plastikowymi przypada aż siedem ciężarówek z taką samą liczbą toreb papierowych.
Plastik alternatywą do papieru…?
Czy oznacza to zatem, że powinniśmy całkowicie zrezygnować z papieru do produkcji toreb na rzecz plastiku? NIC Z TYCH RZECZY! Torby plastikowe są głównie wytwarzane z etylenu, który jest tzw. „wiecznym plastikiem” – produktem ubocznym z produkcji ropy. Nie biodegraduje się w środowisku naturalnym, tylko degraduje do formy mikroplastiku, który jest jednym z największych problemów i wyzwań cywilizacyjnych dzisiejszego świata. Tradycyjny plastik oparty o paliwa kopalne jest jeszcze gorszy od papieru i z perspektywy ekologii nigdy nie powinien być brany pod uwagę jako jakakolwiek alternatywa – bez względu na to o ile mniej energii zużywa się do jego produkcji.
Rozwiązaniem mogą okazać się bioplastiki – materiały oparte o naturalne surowce jak np. skrobia termoplastyczna, które rozkładają się w środowisku naturalnym bez jego zanieczyszczania. Nie są one oczywiście doskonałe – rozkład organiczny ma również wpływ na wzrost emisji CO2, a gleba w której bioplastiki się kompostują, nie powinna być wykorzystywana do upraw rolnych.
Podsumowanie
Niemniej jednak celem tego opracowania jest stwierdzenie, że papier lub tektura nie powinny być z automatu postrzegane jako rozwiązania ekologiczne, ponieważ ich produkcja jest bardzo inwazyjna jeśli chodzi o środowisko naturalne. Papier przegrywa pod tym względem nawet z syntetycznymi tworzywami, które słusznie są postrzegane jako „złe”. Przy wyborze ekologicznego materiału warto jednak spojrzeć na tą kwestię dużo szerzej i nie poddawać się stereotypom lub powszechnym wyobrażeniom na ten temat.
Źródło: www.bioplasticsnews.com
Zdjęcie przewodnie: www.pixabay.com (Creative Commons Zero (CC0) license – “CC0 Content”)
